İSLAM BİLİM ADAMLARI CÂBİR BİN EFLAH

İSLAM BİLİM ADAMLARI
 
 
CÂBİR BİN EFLAH
 

Ebû Muhammed Câbir b. Eflah el-İşbîlî (XII. yüzyıl)
 
İşbîliye’de (Sevilla) dünyaya gelen ve hayatı hakkında yeterli kaynak olmayan Câbir, XII. yüzyılın ortalarında vefat ettiği, oğlu İbn Meymûn’a (ö. 1204) ait bilgilerden tahmin edilmektedir. 
 
Matematikçi ve astronom olan Câbir b. Hayyân ile astronom ve kimyacı Muhammed b. Câbir el-Bettânî çoğu zaman karıştırılmaktadır. 
 
Ortaçağ’da İslâm dünyasından çok Batı’lı Batlamyus’u eleştiren bir astronom olarak tanınmıştır. Câbir’i büyük bir üne kavuşturan da, Batlamyus’un tanınmış eseri el-Mecisṭî’deki yanlışları düzeltmek üzere kaleme aldığı Kitâbü’l-Heyʾe fî ıṣlâḥi’l-Mecisṭî adlı kitabıdır. 
 
Cabir kürevi ve düzlem trigonometri üzerinde önemle durmuş, Kürevi Trigonometri ile ilgili prensipler bulmuştur. Bu çalışmasından bir sonuç elde edebilmek için, 4 boyut kuralı'nı kullanmıştır. 
 
Bununla beraber Dünyada ilk defa dik açılı bir üçgen için beşinci te­mel prensibini ortaya koymuştur. 
 
Câbir’in eserin giriş kısmına koyduğu küresel trigonometri bilgileri özellikle önem taşımaktadır. 1460 yıllarında, dünyada ilk defa C açısı dik bir kürevi üçgen için, “Cos A = Cos a. Sin B” bağıntısına eş değer bir formül ortaya koymuştur ki bu o dönemin büyük bir başarısıdır.
 
Prof. Dr. Cahit Kurbanoğlu
05.04.2021